Interview Joyce de Bruin
Mensen waardig laten sterven, het is de roeping van Con Amore-docent Joyce de Bruin. Ze behandelt euthanasie-aanvragen, biedt een luisterend oor, mindfulness of een vleugje sjamanisme. “Ik wil mensen de fijnste transitie geven, daarom denk ik out of the box.”
Of het interview een half uurtje later kan. “Ik ben net pas thuis om te lunchen.” Het is 15.00 uur. Joyce is druk. Sinds de tweede lock-down krijgt de euthanasie-arts en stervensbegeleider ontzettend veel euthanasie-aanvragen, met name van eenzame ouderen. “Geen koffie meer in het café, geen activiteiten met vrijwilligers, angst om bij elkaar op visite te gaan: veel senioren zitten de hele dag alleen in hun kamer”, vertelt ze.
Met name de ouderen die al iets onder de leden hebben gaan geestelijk en lichamelijk sneller achteruit en missen betekenis in hun leven. Joyce: “Wat dat betreft falen we als samenleving: we missen de creativiteit om hen uit isolement te halen. En dat is ontzettend sneu, want ik kan ze ook niet helpen.”
Dit soort euthanasie-aanvragen zijn eigenlijk een ‘cry for help’ en geen kwestie van ondraaglijk lijden, een van de nodige criteria voor euthanasie. Joyce: “Er moet sprake zijn van een uitzichtloze toekomst, bijvoorbeeld een chronische ziekte die alleen maar verslechtert en ontbrekende, reële behandelmethodes. Iemand moet ook goed kunnen beargumenteren waarom hij of zij ondraaglijk lijdt.”
De euthanasie-arts voert uitgebreide gesprekken, soms wel een half jaar lang en eventueel met een psychiater erbij. Ook moet een tweede, onafhankelijke euthanasie-arts het met haar eens zijn. “Ik maak zeer zorgvuldige beslissingen. Als ik overtuigd ben dat iemand echt ondraaglijk lijdt is de keuze uiteindelijk niet moeilijk”, legt ze uit.
Onlangs keurde Joyce de euthanasie-aanvraag van een negentigjarige man goed. “Door een aandoening was hij blind geworden en kon hij amper lopen. Hij belandde in een verzorgingstehuis, waar hij de hele dag alleen maar op bed lag, gevangen in een donker hol, want hij zag niets meer. In zo’n geval kan ik duizend procent achter euthanasie staan.”
De meeste euthanasie-procedures verlopen vredig. Mensen bevinden zich in ondraaglijke situaties en zijn opgelucht dat ze ‘over mogen gaan’. “In mijn werk als stervensbegeleider is dat vaak een ander verhaal: het is immers geen vrijwillige keuze. Dan doe ik er alles aan om de reis met meer rust en vrede te laten verlopen, op lichamelijk, geestelijk en spiritueel vlak”, vertelt Joyce.
Elke weekdag bezoekt ze een cliënt. Variërend van mensen die nog een aantal jaar te leven hebben tot cliënten in hun laatste fase. De meesten zijn zeventig plus en hebben ongeneeslijke kanker. Soms is iemand in de vijftig, een enkele keer jonger.
Met de ene cliënt wandelt ze in de natuur en praat ze over leven na de dood, met de andere zoekt ze naar manieren om pijn te verlichten of angst te overwinnen. “Ik kijk hoe we de kwaliteit van leven zo hoog mogelijk kunnen houden.”
Een van de dingen waar Joyce bij helpt is pijnbestrijding. Werkt de medicatie van de arts of specialist voldoende? Zo niet, dan denkt ze mee. “Het is een illusie om te denken dat medicijnen tegen pijn altijd werken.”
Ook zijn de bijwerkingen niet altijd gewenst. Van morfine ga je bijvoorbeeld hallucineren. “Je kunt iemand in een diepe slaap brengen, zodat de pijn niet gevoeld wordt, maar dan verkort je ook de levensduur. Die optie is meer voor het eindstadium.”
De stervensbegeleider denkt daarom ‘out of the box’. “Soms adviseer ik medicinale cannabis, hypnose of een voetmassage. Ik breng cliënten dan in contact met therapeuten uit mijn netwerk. Maar ook iets simpels als afleiding, een gesprek of rustgevende muziek, kan verzachten.”
Mindfulness – Joyce’s specialisatie – is ook een ‘pijnstiller’. “Bepaalde technieken helpen om pijn te controleren. Zo kun je het objectiveren met visualisatie. Je beeldt je dan bijvoorbeeld in dat de pijn een rode bol is die je groter en kleiner kunt maken. Zo manipuleer je de pijngewaarwording en ben je er minder aan overgeleverd.”
Joyce zorgt ook voor het geestelijke welzijn van haar cliënten. Dat kan heel simpel zijn: een luisterend oor bieden, voorlezen uit een geliefd boek: het is maar net waar die persoon behoefte aan heeft. “Een stervensproces is heel persoonlijk.” Sommige mensen willen veel met familie zijn, anderen lezen de hele dag door boeken en verzamelen inspirerende quotes. Joyce: “Laatst begeleidde ik een meneer met wel vijftig elektrische gitaren. Hij verliet deze wereld onder begeleiding van zijn lievelingsgitarist”, vertelt Joyce.
Soms hebben mensen levensvragen (Wat heb ik bereikt? Wat laat ik achter?) en willen ze in het reine komen met gebeurtenissen uit het verleden. Bij onbeantwoorde vragen adviseert Joyce soms om een Ayahuasca-ceremonie bij te wonen bij een ervaren ayahuasquero. Maar meestal is zij zelf gesprekspartner en coach. “Het komt regelmatig voor dat iemand geen contact meer met een zoon of dochter heeft. Soms vindt er dan een ontmoeting plaats om laatste woorden uit te spreken”, vertelt ze. Is dat niet mogelijk? Dan is een rollenspel een optie, waarin Joyce de zoon of dochter speelt. Dat kan al flink opluchten. Ook bidden of een bepaald ritueel uitvoeren kan fijn zijn. “In de laatste fase nemen mensen vaak geen blad meer voor de mond: je leert iemand dus heel goed kennen. In alle kwetsbaarheid. Dat rauwe en pure vind ik het mooiste aan mijn werk.”
Ook praten over de dood zelf is een belangrijk onderdeel van stervensbegeleiding. Hoe mensen met hun dood omgaan is afhankelijk van hoe ze voor hun diagnose in het leven stonden. Momenteel begeleidt Joyce bijvoorbeeld een man die heel gegrond is. ‘Ik kan er toch niets aan veranderen, dus geniet ik zoveel mogelijk van de tijd die ik nog heb’, is zijn motto.
Joyce: “‘Deze week was weer schitterend’, vertelde hij laatst. Ik heb diepgaande gesprekken gevoerd en mooie muziek gecomponeerd.’ Sommige mensen genieten meer en waarderen het leven meer. Dat is inspirerend, zo leven we doorgaans niet.”
Andere mensen hebben veel meer moeite om de dood te accepteren. “Ik zie momenteel een oudere vrouw die intens verdrietig is dat ze afscheid moet nemen van haar kinderen en kleinkinderen. Soms duurt het weken of maanden voordat iemand de situatie kan accepteren en komt er veel boosheid of angst bij kijken”, vertelt Joyce.
In dat geval biedt ze hulp vanuit diverse invalshoeken. “Er is goede medicatie tegen angst, maar je kunt ook al veel bereiken door je gedachten simpelweg te onderzoeken. Met mindfulness bijvoorbeeld of ‘The work’ van Byron Katie, een vorm van cognitieve gedragstherapie of ‘omdenken’.” Je onderzoekt dan waarom je bang bent voor de dood en bekijkt de overtuiging vanuit een ander perspectief. De gedachte ‘ik ben niet bang voor de dood’ wordt dan net zo waar. De meeste angsten die mensen hebben, of ze nou stervende zijn of niet, zijn namelijk niet erg reëel, vindt Joyce.
“We gaan allemaal dood, vroeg of laat. Om daar nu al bang voor te zijn, heeft weinig zin. Je kunt beter je energie in iets anders stoppen. En wie weet is de dood wel helemaal niet het eind, maar een brug naar een ander leven of een gordijn dat opeens opengaat. Sommige mensen vinden het fijn om daarover te praten.”
Joyce gelooft dat er meer is tussen hemel en aarde. “Mijn vrouw is sjamaan en legt in haar werk een brug tussen de fysieke en spirituele wereld. Ze maakt ook contact met overledenen. Ik kan dat zelf niet, maar maak zoveel bijzondere, onverklaarbare dingen mee: er moet meer zijn dan wij met de capaciteit van ons brein kunnen begrijpen.” Ze vertelt over een meneer die ze hielp met euthanasie. “Hij had wel dertig koekoeksklokken in huis. Op het moment dat hij overleed, op klokslag vier uur, ging de klok in de woonkamer – waar hij stierf – af: de klok die het al jaren niet meer deed.”
Ook op het sterfbed van haar eigen opa gebeurde iets wonderlijks. “Hij zei op een gegeven moment ‘zet de radio eens harder, dat gezang is zo mooi’. Maar er stond helemaal geen radio aan.” Of neem de cliënt die als kind een bijna-doodervaring had. Ze voelde toen zoveel licht en liefde, dat ze nu stond te popelen om te sterven.
“Ik geloof dat we deel uitmaken van een groter bewustzijn van liefde en intelligentie. Ons fysieke lijf sterft en gaat terug naar de aarde, maar onze energie, onze essentie verbindt weer met dat bewustzijn”, denkt Joyce. Ze noemt in deze context het onderzoek naar bijna-doodervaringen van cardioloog Pim van Lommel. Als je hart stopt gaat er geen bloed naar je hersenen. Je kunt dus niet zien of horen. Toch kunnen mensen die gereanimeerd worden naderhand tot in detail vertellen wie hen reanimeerde en op welke manier. Ze ervaren dat ze uit hun lichaam treden en zichzelf zien liggen.
Joyce: “Een verklaring voor dit fenomeen heeft de cardioloog na grondig onderzoek niet kunnen vinden. Zijn enige conclusie is dat ‘iets’ buiten het lichaam waarneemt. Dit dacht Einstein ook al en de quantumtheorie onderstreept dit: alles is energie en frequentie.”
Joyce vertelt over een jonge man die ze begeleidde, die geloofde in leven na de dood. Hij kampte met een zeldzame vorm van hartkanker, ging snel achteruit en had moeite om het leven los te laten. Zijn dochtertje stierf op jonge leeftijd en hij zag een link tussen het hartzeer van die gebeurtenis en de kanker in zijn hart. “We filosofeerden over zijn dochtertje. ‘Misschien is ze er nog, in de vorm van energie. En kun je mogelijk contact met haar maken na je dood.’ Dat gaf hem rust, waardoor hij zich makkelijker aan het stervensproces kon overgeven”, vertelt Joyce. Ook met de man die ze morgen euthanasie geeft heeft ze veel gepraat over leven na de dood. “Hij gelooft in reïncarnatie en is super nieuwsgierig naar hetgeen wat hem te wachten staat.”
Joyce geeft bij ons les in Medische Basiskennis en de volgende (online) nascholingen:
– Leven vanuit je hart
– Palliatieve zorg in de laatste levensfase
– Het tweede brein, de darmen
– Het tweede brein 2.0, de hersenen en de darmen
– (Epi)genetica, een blauwdruk
Dit artikel is geschreven door:
Marijke van der Linde – journalist, copywriter, eindredacteur en schrijfdocent
Marijke schrijft graag scenes, korte verhalen, sprookjes en gedichten en volgt regelmatig creatieve schrijfcursussen aan de Schrijversvakschool in Amsterdam en het Utrechts Centrum voor de Kunsten. Meer weten? Bezoek haar website: www.tikmachine.nl
Beeld: Martijn Beekman
Wij gebruiken cookies op deze site om de gebruikerservaring te verbeteren.
Lees hier hoe wij omgaan met deze data.